چاغوالی  Obesity

چاغوالی یوه روغتیایي ستونزه ده او داسې تعریفیږي چې دوزن او دبدن د وازدو هغه اندازه ډیروالی چې دانسان پر روغتیا منفي اغیزغورځولی شي د غټوالي یا Obesity پنوم یادیږي. دم ګړۍ د نړۍ کابو 700  ملیونه خلک ددې ناروغۍ ښکار شویدي او هرکال د یو لک یوولس زرو 111000 تر درې لکه پنځه شپیتو زرو 365000 مړینې رامنځته کوي.

تردې وړاندې چاغوالی د ناروغیو د قاصد یا harbinger په نوم یادیده او په 2013 م کال کې د امریکا طبي ټولنې چاغوالی دناروغیو په نوم لړ کې ورګډ کړ.

 

چاغوالی لاندې مختلف عوامل او سببونه لري:

۱ـ ارثیت یا Genetics په دې معنی چې ځینې انسانان په ارثي او نسلیز ډول چاغوالي ته مساعد وي او هم د ځینې ارثي ناروغیو شتون

۲ـ ډیر خوراک کول په ځانګړې توګه د خوږو شیانو او غوړو زیات خوراک

۳ـ تمرین او فزیکي فعالیت نه کول

۴ـ دناروغیو له امله لکه Cushing’s syndrome، Hypothyroidism او یو شمیر نورې میتابولیک او اندوکراین ناروغۍ

د چاغوالي او د وزن د زیاتوالي لپاره یو فورمول شتون لري چې د Body Mass Index یا BMI پنوم یادیږي. پدې فورمول کې وزن په کیلو ګرام د قد په متر مربع ویشل کیږي او له دې څخه کم، نارمل او زیات وزن تشخیص کیږي.

مثلاً که د یو چا وزن 70kg کیلوګرام وي او قد یې 170 سانتي متره وي نو BMI داسې معلومیږي.

70 ÷ (1.7)² = 24

د BMI له نظره د بدن وزن په لاندې ډولونو ویشل شوی:

ـ د وزن کموالی= له 18.5 څخه کم

ـ نارمل وزن= 18.5 تر 24.9

– د وزن زیاتوالی= 25 تر 29.9

– لومړی درجه چاغوالی= 30 تر 34.9

– دوهمه درجه چاغوالی= 35 تر 39.9

– دریمه درجه چاغوالی= له 40  څخه زیات

ـ super obesity= له 45 څخه زیات

 

چاغوالی د لاندې ناروغیو د منځته راتګ سبب کیدلای شي:

– د زړه خطرناکې ناروغۍ او دزړه حمله

ـ د شکر ناروغي

ـ دکنسر یا سرطان ناروغي

ـ د بندونو او مفاصلو ناروغۍ

ـ د وینې ټینګوالی

ـ دماغي حمله او فلج

 

د زړه د حملې خطر  25-30 BMI په صورت کې دوه چنده زیاتیږي.

 

دچاغوالي د مخنیوي لارې چارې:

– منظم تمرین او سپورټ کول

ـ دسبزیو او فایبرلرونکو غذاګانو ډیر استعمال لکه ټول تازه سبزیجات او تازه میوې.

ـ د خوږو او غوړو خوراکونو کم استعمال

 

دچاغوالي درملنه:

ـ له غوړو او ډیرو خوږو شیانو پرهیز کول

ـ منظم تمرین

ـ د چاغوالي ضد درملو کارول

ـ د چاغوالي جراحي درملنه.

کاپي…